Попробуем островецкую кухню!

Бываюць на свеце людзі, якіх ведаеш з добры дзясятак гадоў – і не ведаеш наогул. Сустракаешся з перыядычнасцю “раз у два гады”, каб гадзіну-другую паразмаўляць “за жыццё” і, развітаўшыся, тут жа забыць – разбегчыся кожны ў сваім накірунку.

Леанід Уладзіміравіч Даліннік упершыню з’явіўся ў рэдакцыі ў 2002 годзе. Агаломшыў лавінай уласных праектаў, уразіў шырынёй светапогляду і… знік. Каб праз пару гадоў зноў “уцелавіцца” і зноў агаломшыць новымі праектамі.
Тыдні са два таму Леанід Уладзіміравіч матэрыялізаваўся ў чарговы раз. На гэты раз ён праменіўся ідэямі сеткавага маркетынгу. І прапанаваў свае паслугі ў напісанні артыкулаў па шырокаму спектру праблем.
– А героем рубрыкі “Смачна!” стаць не хочаце? – прапаноўваю нечакана нават для самой сябе.
–А хачу! – адказвае мой візаві. – Заеду за вамі ў панядзелак.
Удакладняем час будучай сустрэчы і развітваемся. Ведаючы лёгкі характар Леаніда, асаблівых спадзяванняў на працяг гэтай гісторыі не трымаю. Між тым, у панядзелак дзверы расчыняюцца: “Здрасьце! Вы гатовы?”
Уп-с… Гатова, канешне. Сяджу вось, чакаю…
– Ну, дык наперад!
Леанід гасцінна адкрывае дзверцы серабрыстай іншамаркі з мінскай “сямёркай” на нумарах. Ужо забіраючыся ў яе нутро, заўважаю, што ззаду сядзяць двое мужчын і… аўчарка. Не сказаць, што я з такіх ужо баязліўцаў, аднак здрадніцкі “халадок” усё ж загняздзіўся дзесьці ў раёне сёмага пазванка...
Вырульваючы на цэнтральную дарогу, гаспадар знаёміць нас.
Прабач, шаноўны чытач, але імёны памяць не зафіксавала. Памятаю толькі, што адзін з маіх спадарожнікаў па прафесіі архітэктар, другі – вучоны-біёлаг. Хаця адно імя ў галаве ўсё ж засталося: сабаку завуць Герда…
Праз Гервяты і Варняны (шукаем у магазінах нейкае спецыфічнае мяса – і не знаходзім) мы прыязджаем у Трокенікі.
Каля крыжа зварочваем налева, праз мост і зноў налева – на прасёлачную дарогу. Глыбокі снег стаў вязкай кашыцай, машыну носіць з боку ў бок. “Месяц прастаяла на рамонце, а АБС так і не паставілі”, – скардзіцца Леанід. І мой “пазванковы” халадок узмацняецца.
Нарэшце, вільнуўшы асабліва рэзка, іншамарка надзейна зарываецца ў снег – усё, “кіна не будзе”, далей пойдзем пешшу. У замшавых ботах на высокіх абцасах? А лёгка!..
…Кожны куток Астравеччыны прыгожы па-свойму. І ўсё ж трокеніцкія далягляды асаблівыя! Гаваркія, паспешлівыя, амаль што горныя рачулкі ўрэзаліся ў зямныя нетры стальной ніткай – перакроілі пагоркі на свой густ і патрэбы, у самых нечаканых месцах зрабіўшы ландшафтныя перапады глыбокімі да галавакружэння. Дрэвы абступілі гэтыя разломы здзіўленай чародкай і застылі ў разгубленасці…
З далінкі на пагорак, зноў ў далінку… У ботах ужо выразна чвякае вільгаць. Добра яшчэ, што не нагрузілі сумкамі – самі  цягнуць, абчапіўшыся торбамі. Нібы Дзяды Марозы, якія, як і сёлетні снег, затрымаліся ажно да сярэдзіны красавіка. І раптам, на самай гары…
Умеюць жа людзі выбраць сабе лецішча! На самай гары, нібы сярэднявечны замак, назірае за тваёй барацьбой з раскіслай пуцявінай белааконны дом. Прысадзісты і грунтоўны.
Першымі нас сустракаюць… козы – пяць (ці шэсць?) цікаўных мордачак цягнуцца да рук. Потым пад камандаваннем важнючага да крайняй ступені пеўня выступілі куры. За імі пацягнуліся качкі. Крыху ў баку ад дарогі – стойбішча в’етнамскіх свінняў.
“Стойбішча” – таму, што жывуць яны ў хлеўчуку без сцен, у маразы не горш за пацукоў закапваючыся ў таўшчэзны слой насцеленай саломы. Два белалобыя бычкі. Пасека на дзесяць дамкоў. Клеткі з “кролікамі” (ведаю, што па-беларуску – з трусамі, але, як на мой густ, дык занадта двухсэнсоўна. Можа, удасца “праскочыць” рэдактара і карэктара?), прычым з нейкімі незвычайнымі – вялізнымі і нябачаных колераў. А яшчэ конь, якога візіт няпрошаных шматлікіх гасцей відавочна напалохаў, і ён неспакойна стрыг вушамі…
Гаспадыня ў доме – печ. Канешне, стылізаваная, абкладзеная сучаснай кафляй. І ўсё ж сапраўдная – з шырокай ляжанкай, прыпечкам і ўсімі іншымі атрыбутамі. А гаспадар – даўжэзны стол з цёмных, струганых яўна ўручную дошак. На ім, як па ўзмаху чароўнай палачкі, раптам з’яўляюцца тэрмас з духмянымі, запаранымі яшчэ ў Мінску травамі і шакаладка. Леанід разлівае па кубках травяную гарбату і нарэшце (пасля дзесяці гадоў знаёмства!) расказвае пра сябе.

– Маці – з Лепеля, бацька – са Слоніма. Сам мінчанін. З дзяцінства, як і многія яго равеснікі, “хварэў на “крылатасць”. У поўнай адпаведнасці з марай у 1976 годзе закончыў Сызранскае вышэйшае ваеннае вучылішча лётчыкаў. “Дарос” да начальніка штаба палка. А потым пачалася “перабудова”.
– Армія, напэўна, адчула яе наступствы першай, – гаворыць Леанід. – Справа нават не ў тым, што лётчыкі па паўгода сядзелі без зарплаты. Страшней, што баявыя верталёты сталі ахоўвацца цалкам намінальна – без зброі. Адным словам, раптам я стаў адстаўніком. На той момант мне не было і сарака гадоў. Як не было і кватэры, якую, у адпаведнасці з законам, маёй сям’і, як і сем’ям іншых вымушаных адстаўнікоў, павінны былі выдзеліць на працягу трох месяцаў. Вельмі хутка стала зразумелым, што спадзявацца на дзяржаву не выпадае. Выплату пенсіі затрымалі больш, чым на паўгода – мы перабіваліся тым, што прадавалі больш-менш каштоўныя рэчы, якія ў нас былі: дублёнкі, жончыны імпартныя боты…

…А з кухні тым часам сталі даносіцца падазрона прыемныя пахі. Папрасіўшы прабачэння ў Леаніда, кіруюся на сквірчэнне нябачнай патэльні. Кухарыць “упраўляючы маёнтка “Езярышкі” Станіслаў Тумкевіч. У меню – беларускія нацыянальныя стравы: рубец, тушаны з гароднінай, пячонка, смажаная па-петрапольску, смажаная бульба і халаднік “зімовы”.
Знешнасць у Станіслава, шчыра прызнаюся, зусім не кухарская, а са стравамі ён упраўляецца – люба-дорага глянуць. “Мама навучыла, – прызнаецца мужчына. – І як на мой густ, дык няма на свеце больш сытнай і смачнай кухні, чым наша, беларуская. У дзяцінстве мы што елі? Кожную раніцу – дранікі. Са смажанкай, са смятанай, з маслам – не важна, з чым, але абавязкова дранікі. У абед – суп, звараны ў печы. Наварысты, з косткай. Найчасцей з капусты або з бурачкоў. Радзей – з фасолі, гароху або грыбоў. Вечарам бульба – смажаная або вараная. З халадніком, з кіслым малаком, з салёнымі агуркамі, з квашанай капустай ці грыбамі. Няхітрае, здавалася б меню, але, калі выказвацца сённяшнімі тэрмінамі, збалансаванае – і гародніна табе тут з усялякімі вітамінамі, і малочныя прадукты з іх карыснасцю, а мяса няшмат. Хіба што на свята”.
А сапраўды… Ёсць каўказская кухня, кітайская, італьянская… А беларуская ў прадпрыемствах грамадскага харчавання праходзіць неяк пункцірам – звычайна падаюць хіба што цэпеліны – і то “гумовыя”, з варанай бульбы і крухмалу. А дзе ўсе нашы верашчакі, квашаніна, бліны ўсялякіх відаў і гатункаў? Чаму ва ўстанове з назвай, якая, падобна “Беларускаму кутку”, заўчасна настройвае страўнік наведвальніка на адпаведныя смакі, падаюцца мяса па-французску і іншыя стравы, далёкія ад беларускіх народных?
Але вернемся да размовы. Хоць, прызнацца, пахі Стасевых кулінарных намаганняў перашкаджаюць засяродзіцца…

– Каб неяк выжыць, – гаворыць Леанід Уладзіміравіч, – пачаў займацца бізнесам. Спрабаваў сябе ў самых розных галінах – ад дзелавога турызму да трыкатажнага цэха. Апошнім, дарэчы, займаемся і сёння. А яшчэ шукаў сабе лецішча. Па ўсёй Беларусі. Пакуль адзін знаёмы не падказаў вось гэты дом у Езярышках. Прыехаў сюды, глянуў – і адразу прырос. Назаўсёды. Мы з жонкай набылі гэтае лецішча ў 2002 годзе. Лета тады выдалася невыносна спякотным – горад з яго бетоннымі шпакоўнямі раскаліўся літаральна на бела. А тут, у ценю дрэў – нібы ў эдэме. Выйдзеш раніцай з касой – пройдзеш некалькі расяных пракосаў. Не праз сілу, а для здароўя. Потым няспешнай хадой – да возера. У нас яно, можа, і не гіганцкіх памераў, затое – літаральна пад бокам. Вада ў возеры рыжаватая ад глею – карыснейшая – не горш за якую-небудзь агульнапрызнаную, з Мёртвага мора. Якім цудоўным падаецца жыццё ў Езярышках!...

На жаль, жыць тут пастаянна Леанід Уладзіміравіч не можа – трэба зарабляць грошы. Хаця б для таго, каб давесці лецішча “да розуму” – зрабіць яго такім, пра якое марылася няўтульнымі вечарамі “перабудовачнага” армейскага жыцця. У планах і будаўніцтва невялікай гасцініцы. Гэта для аматараў агратурызму, якім у Езярышках будзе не толькі прыемна адпачыць, але і цікава пазнаёміцца з экзатычнымі для гараджан козамі, свінкамі і іншай жыўнасцю. А тут яшчэ і магчымасць пакатацца на коніку!..
Праектаў у Леаніда Уладзіміравіча – як у юнака. Са свайго лецішча ён хацеў бы зрабіць нешта кшталту аб’екта па прапагандаванні здаровага ладу жыцця. Дзе людзі маглі б не толькі адпачыць, але і загартавацца фізічна, на ўласным прыкладзе асэнсаваць, што такое натуральная гаспадарка…
– Кухня? Кухня, канешне ж, будзе нацыянальнай, беларускай. Не ў Кітаі жывём, дзякуй Богу. Праўда, гатаваць для гасцей наўрад ці давядзецца Стасю – у ваколіцах Трокенік шмат жанчын, якія ўмеюць рабіць гэта цудоўна…
А Стась ужо накрыў на стол. Сам да едакоў не далучыўся, сказаўшы знакамітае :”Што ў пана ў губцы, тое ў кухара ў…” Ну а мы, грэшныя, аддалі яго стравам належную ўвагу. Можа, аж занадта належную, але ж ежа – гэта асалода ад смаку…
…Архітэктар і біёлаг тым часам “адкапалі” машыну, і са зваротнай дарогай дамоў (насуперак усім маім падспудным хваляванням!) праблем не ўзнікла.

Халаднік «Зімовы»

Цыбулю здрабніць, перацерці з соллю і перцам. Заліць халоднай вадой. Дадаць воцат (на смак) і грунтоўна прыправіць смятанай. Разліць у кубкі. Падаваць да гарачай смажанай бульбы.

Пячонка

Пячонку (ялавічную) абмыць, ачысціць ад плёнак і жоўцевых пратокаў. Нарэзаць лустачкамі, злёгку адбіць. Пасыпаць перцам, абкачаць у муцэ і абсмажыць на патэльні з алеем. Затым скласці ў неглыбокі рондаль, пасаліць, дадаць цыбулю, дробна нарэзаную і папярэдне злёгку падсмажаную, смятану, сок з патэльні, на якой смажылася пячонка і крыху мяснога булёну або кіпячонай вады. Закрыць рондаль вечкам і тушыць на слабым агні 30 хвілін.
На гарнір можна падаць смажаную бульбу.

Рубец

Рубец (ялавічны) ачысціць, абдаць кіпенем, зноў ачысціць, паскрэбці нажом і выдаліць пацямнелыя месцы. Некалькі разоў прамыць у халоднай вадзе, потым заліць кіпенем і варыць 15 хвілін. Затым ваду зліць, заліць рубцы свежым кіпенем і варыць на слабым агні 3-4 гадзіны.
Пры неабходнасці даліваць кіпень. Гатовы рубец павінен быць мяккім. Нарэзаць яго кубікамі і пакласці ў каструлю. Дадаць моркву, здзёртую на буйной тарцы. Рэпчатую цыбулю дробна нарэзаць, падсмажыць у  алеі, усыпаць муку, добра размяшаць, каб не было камякоў, развесці булёнам з-пад рубцоў і ўліць у каструльку з рубцамі. Дадаць соль і спецыі і тушыць на слабым агні 20-30 хвілін.

---------------------------------------
Ганна ЧАКУР, фота аўтара.