Першыя фотаздымкі ў “раёнцы” і выбары суддзі

11:08 / 20.12.2020

Што новенькага?
1949 год увойдзе ў гісторыю раёна і «раёнкі» тым, што ў газеце ўпершыню сталі друкаваць ўласныя фотаздымкі (фота дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР Маланні Сенюць і Вікенція Падаліса, якія з’явіліся ў 1947 годзе, можна не лічыць – гэта быў спецыяльны заказ). І справа не ў тым, што ў раёне не было фатографаў – перанесці здымак на газетную старонку непараўнальна больш цяжка, чым набраць, нават уручную, тэкст. Гэта складаны тэхналагічны працэс. У тагачаснай раённай друкарні патрэбнага абсталявання не было.
Тым не менш, у другой палове 1949-га ў газеце з’явілася серыя фотаздымкаў Л. Петрухно пад рубрыкай «Лепшыя людзі раёна» – цяжка сказаць, дзе з іх рабілі клішэ для друкарні, магчыма, у Вільнюсе ці ў Мінску.
Распачынаў серыю ў №78 за 29 верасня фотаздымак Івана Рафаілавіча Лянкевіча, старшыні Байканскага сельсавета. У тым жа нумары змешчана фота варнянскага лістаношы Генадзя Аўласа, які падае газету Станіславе Равойць. Потым былі здымкі настаўніцы Варнянскай школы Марыі Ільінічны Андрушчанкі, механіка прамкамбіната Аляксандра Рыгоравіча Валчкова, старшыні Варнянскага сельпо Мартына Рыгоравіча Яраша, хірурга Аляксандра Філіпавіча Карнілава, звеннявой калгаса «Новае жыццё» Ядвігі Ляўданскай і нават пастановачны здымак танцавальнага калектыву.

Цэны зніжаны
Пасляваенныя часы старажылы ўспаміналі з настальгіяй яшчэ і з-за таго, што тады кожны год зніжаліся цэны – іншая справа, ці была ў вяскоўцаў магчымасць купіць танны тавар.
«Сталінская праўда» 3 сакавіка друкуе пастанову Савета Міністраў СССР і ЦК ВКП(б) аб зніжэнні рознічных цэн на тавары масавага ўжытку. У спісе 44 назвы – ад хлеба, мукі, круп і макаронаў да яшчэ нікому невядомых на Астравеччыне тэлевізараў. Цэны на іх зніжаліся ад 10 да 30%.

Канікулы: цікава і карысна
Напярэдадні канікул вучні Астравецкай школы выступілі з прапановай адправіцца летам на экскурсію па родным краі – пра гэта паведамляла раённая газета ў №30 за 10 красавіка. Вучні збіраліся пабываць на радзіме Фелікса Дзяржынскага і Францішка Багушэвіча, на руінах Медніцкага замка. А па дарозе наведаць калгасы, пачытаць лекцыі на міжнародныя тэмы, паказаць выступленні гуртка мастацкай самадзейнасці, сабраць для школы батанічныя і заалагічныя калекцыі і запісаць беларускі фальклор.
Насычаная экскурсія намячалася!

Чыталі – і чытаюць!
У заметцы «Газета ў кожны дом» («СП» за 10 красавіка) паведамляецца, што ў Міхалішках выпісваюць 122 газеты. І на першым месцы тады, як і заўжды, – «раёнка»: у «Сталінскай праўды» на той час у гэтай вёсцы было 30 падпісчыкаў, у абласной «Сялянскай газеты» – 20, у « Савецкага селяніна» – 15, у «Звязды» – 13.
А ў №35 за 28 красавіка змешчана замалёўка П. Малінава (мяркуючы па стылю, адказнага рэдактара газеты Пятра Суткаленкі) «Начальнік паштовага аддзялення» – і становіцца зразумела, чаму ў Міхалішках так добра працуе пошта: 20-гадовая дзяўчына Леанарда Станіславаўна Навіцкая з’яўляецца загадчыкам аддзялення з моманту яго ўтварэння ў 1944 годзе.
У №56 за 14 ліпеня зноў узгадваецца Міхалішкаўскае аддзяленне сувязі – але ўжо з крытычнага боку. У чарговы раз адзначыўшы старанную працу Леанарды Навіцкай, газета абураецца, што паштавікі туляцца ў невялікім пакойчыку, і патрабуе ад старшыні сельсавета Баркоўскага і раённай канторы сувязі вырашыць гэтае пытанне.

Новыя школы і крамы
Старшыня Якентанскага сельсавета Іван Ушакевіч у №71 за 4 верасня расказвае, як метадам народнай будоўлі ўзведзены школы ў Новых і Вялікіх Якентанах – раней яны месціліся ў арэндных памяшканнях.
Адкрылі школу і ў Байканах – тут за парты села 40 дзяцей.
Школьны інспектар райАНА Н.К. Алейнік у артыкуле «Рост народнай асветы ў раёне» прыводзіць дадзеныя, што ў 1944 годзе толькі 15 школ размяшчаліся ў дзяржаўных памяшканнях, а цяпер у арэндных засталося толькі 12 з 64 навучальных устаноў, і тыя хутка пяройдуць у дзяржаўныя. Усяго ж у раёне на пачатак верасня 1949 года дзейнічала 2 сярэдніх, 12 сямігадовых і 50 пачатковых школ. У першыя класы ў тым годзе прыйшоў 901 вучань, у пятыя – 560. Каля дзесяці настаўнікаў у раёне было з ліку карэннага насельніцтва – яны набылі адукацыю за гады савецкай улады. У артыкуле ўзгадваюцца прозвішчы Матулойць (Чэхінская няпоўная сярэдняя школа), Вержбіцкі (Альгінянская няпоўная сярэдняя школа), Аўгуль (Гальчунская пачатковая школа), Сянюць (Юзулінская школа).
У вёсцы Байканы адкрыўся новы магазін – аб гэтым паведамляецца ў №71 за 4 верасня. А ў наступным нумары пакупнікоў запрашаў новы сельскі магазін у Варнянах і прапаноўваў шырокі выбар прамысловых тавараў.

Астравецкія чэмпіёны
У №80 пад рубрыкай «Фізкультура і спорт» змешчана заметка «Перамога спартсменаў нашага раёна», у якой С. Шырынскі (чамусьці ў той год ініцыял яго пісалі менавіта С., хоць усе ведаюць, што звалі тагачаснага планавіка райпрамкамбіната Шырынскага Здзіслаў Здзіслававіч) піша:
«25-26 верасня ў Маладзечне адбыліся спаборніцтвы па лёгкай атлетыцы. На спартакіядзе сельскай моладзі вызначыліся спартсмены Астравецкага раёна, якія занялі першае месца ў вобласці. (…) Сярод мужчын вялікіх поспехаў дабіліся Кубанкоў Владзімір (бег на 100 метраў), Странчанка Аляксандр (Гудагайская НСШ) заняў першае месца па веласіпеду, выкладчык Варнянскай СШ Файкоў заняў першае месца па мятанню дыска і ядра. Сярод жанчын: Пчолкіна – па бегу на 100 метраў, Аўлас – веласіпед на 10 км».
(Тут і далей у цытатах захаваны стыль і арфаграфія публікацый. – Н.Р.)

Вытворчасць і быт
Райпрамкамбінат быў адзіным прамысловым прадпрыемствам на Астравеччыне – і, калі верыць «Сталінскай праўдзе», досыць паспяховым. У №96 за 1 снежня дырэктар Е. Сідарэнка паведамляў, што пры цагельным заводзе райпрамкамбіната будуецца чарапічны цэх магутнасцю 200 000 штук чарапіцы ў год. Запусціць яго ў работу планавалася да 1 сакавіка наступнага года.
А ўжо згаданы намі планавік і трэнер С. Шырынскі ў №93 ад 20 лістапада расказваў, што райпрамкамбінат будуе 2 новыя дамы для рабочых, у якія будуць уселены 3 сям’і. Адзін трохкватэрны дом быў здадзены ў эксплуатацыю вясной.

Суды і суддзі
У лютым 1949 года выбіралі народнага суддзю Астравецкага раёна – ім стала Анастасія Арцёмаўна Кішкіна. Кандыдатура даволі нечаканая: жанчын у той неспакойны час у такія высокія крэслы звычайна не садзілі (выбары былі фармальнасцю). А Кішкіна да таго ж была досыць маладой – 26 гадоў. Але паспела паваяваць на франтах Вялікай Айчыннай і была ўзнагароджана ордэнам Чырвонай Зоркі і некалькімі медалямі. Пасля вайны скончыла юрыдычную школу і з кастрычніка 1948 года працавала суддзёй у Астравецкім раёне.
Акрамя таго, выбіралі народных засядацеляў – ажно 75 чалавек. Газета расказвала пра некаторых: лепшага трактарыста МТС Івана Тамашавіча Грабоўскага, сялянку-актывістку, старшыню жаночага савета Дрэвяніцкага сельсавета Антаніну Іванаўну Якушчонак, начальніка каравула пажарнай каманды раёна Ігната Вікенцьевіча Кацінеля, абпальшчыка цэглы цагельнага завода №2 райпрамкамбіната Мечыслава Гурскага.
Каб чытачы разумелі, чым савецкі суд адрозніваецца ад ранейшага, буржуазнага, у №№ 8-9 «Сталінскай праўды» за 21 студзеня змешчана падборка матэрыялаў пад агульнай назвай «Як судзілі ў панскай Польшчы». Іван Странчанка расказвае пра выпадак, калі кулак забіў пастуха і не быў пакараны, Іван Ушакевіч – як селянін вёскі Ажуройсці купіў зямлю і не змог ёю карыстацца, жыхар вёскі Расолы Іосіф Мальдзіс (пэўна ж, заметку па заданні рэдакцыі ад імя бацькі напісаў сын Адам) – як яго бязвінна аштрафавалі, за тое, што па заданні войта пабудаваў мост. А селянін вёскі Альгіняны І. Пятроўскі ў заметцы «Не суд, а валакіта» расказвае, як 5 гадоў судзіўся з братам Мартынам «за якіх-небудзь 10 сотых (напэўна, сотак – Н.Р.) сенажаці»:
«Як толькі я дам больш хабару адвакату і суддзі, значыць, за мной застаецца сенажаць, а як Мартын, значыць, за ім. (…) У канцы гэтыя суды зусім разбурылі маю гаспадарку, сумесна з гаспадаркай бацькі».
Міжволі ўзнікае думка: ці вартыя былі таго 10 сотак сенажаці?
А побач з гэтай падборкай пад рубрыкай «З залы суда» змешчана заметка «Зрыўшчыка лесавывазкі – да суровай адказнасці», дзе паведамляецца, як Антона Масойця з вёскі Тартак за тое, што ён, атрымаўшы 28 кастрычніка план на вывазку 80 кубаметраў драўніны, да 11 студзеня вывез толькі 42. А ўжо 17 студзеня быў асуджаны (пэўна, той самай Анастасіяй Кішкінай?) да 4 гадоў пазбаўлення волі з канфіскацыяй маёмасці.
Дык ці была розніца ў судах? Мяркуйце самі…

За што крытыкавалі і як рэагавалі?
Раённая газета па-ранейшаму крытыкуе часта і рэзка – хоць у параўнанні з тым часам, калі яе рэдагаваў Мікалай Беркутаў, не замахваецца на вельмі высокія пасады. Так, у №45 за 5 чэрвеня ў артыкуле «Будзем надзеяцца…» невядомы аўтар (падобна, што адказны рэдактар Пётр Суткаленка) за подпісам «Рэдакцыя» ў пух і прах разбівае старшыню Варнянскага сельсавета Мажэйку, паддаючы «перчыку» з’едлівай сатырай.
«Вы пішаце, што Мажэйка сістэматычна п’янствуе. Не, гэта не так. Калі сёння ён выпівае літр, а заўтра – два, калі сёння ён напіваецца раніцай, а заўтра – вечарам, дык якая ж тут сістэма? Гэта ўжо не сістэма, а бессістэмнае, сплашное п’янства» –
адказвае «Рэдакцыя» ўяўнаму аўтару пісьма ў рэдакцыю, да якога звяртаецца:
«Паважаны тав. Л…» І далей расказвае пра іншыя злоўжыванні старшыні сельсавета: схаваў ад падаткаабкладання лішнюю зямлю, «ад грамадзянкі вёскі Грышкойці Варонскага сельсовета Чапукойць Юзэфы ўзяў 1 200 рублёў у выглядзе ўзяткі, некалькі дзён са сваёй раднёй п’янстваў у яе за тое, што яна карыстаецца дзяржаўнай зямлёй на тэрыторыі Варнянскага сельсовета».
Далей «Рэдакцыя» сцвярджае, што суровай вымовы, якую аб’явіў Мажэйку райвыканкам, мала, яго трэба зняць з работы і аддаць пад суд.
З заметкі «Навесці парадак у сталовай» («СП» за 2 лютага) вынікае, што ў астравецкай сталоўцы, работу якой неаднаразова крытыкавалі ў газеце і ў папярэднія гады, па-ранейшаму ўсё дрэнна:
«Вось ужо доўгі час на першае гатуюць боршч з кіслых памідораў, сярод якіх шмат гнілых»; пакупнікоў часта абвешваюць – «…на снеданне адной грамадзянцы буфетчыца Паскробак замест 200 грамаў хлеба адважыла толькі 180, а повар Зянюк замест таго, каб выдаць ёй катлету з свінога мяса вагой 80 грамаў, выдала ўсяго 60 грамаў», аблічваюць – «Булачка каштуе 90 кап. Пакупнікі даюць буфетчыцы 1 руб, але рэшту 10 кап. атрымоўваюць рэдка».
З крытычнай заметкі «Як не дзіўна, але…», надрукаванай у №70 за 1 верасня, можна даведацца, што ў раённым цэнтры ў той час ужо былі тратуары. Але якія!
«У Астраўцы на кароткай адлегласці маецца тратуар. Але, каб па ім прайсці, трэба адбыць стажыроўку, асабліва калі ісці побач адзін з другім. Бо, як толькі няправільна ступіш, то адзін спадарожнік павінен абавязкова ўпасці і атрымаць раненне».
Тыя, хто рызыкне прайсці па астравецкім тратуары, як сведчыць аўтар заметкі, часта трапляюць у бальніцу – і наракае, што загадчык жылкамунгаса Германаў і яго намеснік Савіч там не ходзяць.
І ў бальніцы не ўсё добра. «Калі будзе абсталявана аперацыйная», пытае ў заметцы пад рубрыкай «Пісьмо ў рэдакцыю», змешчанай у «Сталінскай праўдзе» ў №94 за 24 лістапада, невядомы аўтар.
«Пры райбольніцы маецца аперацыйны кабінет. Але з-за яго няпоўнага абсталявання тут небяспечна зрабіць тую ці іншую аперацыю хвораму. З паталка пры малейшым стуку можа сыпацца пясок, печка ў кабінеце не абкладзена кафелем. (…) Дрэнна абсталявана і радзільная комната».
Якой жа была рэакцыя на крытычныя выступленні газеты? Часам і такая…
У 1948 годзе «раёнка» неаднаразова крытыкавала работу начальніка раённай канторы сувязі Баянкова. Усё закончылася разгромным фельетонам «Гнусныя справы дзядзі Ігната Філіпавіча», які быў накіраваны на рэагаванне пракурору раёна. У №29 раённай газеты за 7 красавіка пад рубрыкай «Па слядах нашых выступленняў» паведамляецца, што Баянкоў асуджаны да пазбаўлення волі на 13 гадоў з канфіскацыяй маёмасці.

Подписывайтесь на телеграм-канал «Островецкая правда» по короткой ссылке https://t.me/ostrovetsby.

Телеграм-канал «Островецкая правда» – всё самое интересное из жизни Островца и Островецкого района.

Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке t.me/GrodnoMediaGroup.

Телеграм-канал «Гродно Медиа Group» – это ежедневные новости районов Гродненской области и города Гродно.