Салдат бессмяротнага палка: Раман Рабовіч
08:28 / 26.04.2018
Але калі Галіна Бейнар-Рабовіч расказала мне пра свайго бацьку, удзельніка Вялікай Айчыннай вайны, я палічыла сваім абавязкам расказаць людзям, што давялося перажыць чалавеку, які жыў і працаваў побач з намі, якога многія памятаюць як добрасумленнага і сціплага чалавека.
Рваўся на фронт – і баяўся «юнкерсаў»
Раман Сідаравіч Рабовіч нарадзіўся ў 1921 г. у вёсцы Акартэлі Спондаўскага, а цяпер – Міхалішкаўскага сельскага Савета, якая мае яшчэ адну назву – Саракі: менавіта такая назва запісана ў яго пасведчанні аб нараджэнні.
Васемнаццацігадовым юнаком апрануў ён ваенную форму ўслед за старэйшым за яго на чатыры гады братам Віктарам, на якога ва ўсім стараўся быць падобным.
Яны былі маладымі і дзёрзкімі, ім хацелася на фронт – ваяваць, перамагаць! Але напачатку братоў накіравалі ў тылавыя запасныя часці: трэба было навучыцца абыходзіцца са зброяй. Там Раман на выдатна вывучыў ручны пулямёт, які пазней неаднойчы дапамог яму.
Падчас вучобы Раман Рабовіч прыглядваўся да старэйшых, стараўся быць падобным да іх. Толькі моцна баяўся налётаў «юнкерсаў»: сэрца замірала ад аглушальных выбухаў бомбаў.
Неўзабаве братоў, навучаных ваеннай справе, адправілі ў 28-ы пяхотны полк 9-й пяхотнай дывізіі Войска Польскага.
За брата!
…І вось настаў той незабыўны страшны дзень, калі іх полк з Беластока ў маршавым парадку кінулі на перадавую. Там і ўбачыў ён сапраўднае пекла. Раману здавалася, што зямля перавярнулася, і неба змяшалася з ёю. Артылерыя, авіяцыя, танкі, мінамёты рвалі ўсё на кавалкі, не пакідаючы жывога месца. А пяхота рвалася наперад: хто на брані танкаў, хто на машынах, а большасць, як і Раман, – на сваіх дваіх. Іх роту вёў у бой польскі паручык, стары ваяка часоў першай імперыялістычнай вайны Ярніцкі, якога салдаты любілі і паважалі.
Рота рухалася па шашы на захад. І раптам наперадзе паказалася некалькі нямецкіх танкаў.
– Лажысь! – скамандаваў паручык. – Падрыхтаваць гранаты! Першы ўзвод, па кюветах, па-пластунску – наперад!
Раман Сідаравіч усё жыццё памятаў той момант, як адарваўся ад сырой красавіцкай зямлі і разам з іншымі кінуўся ў атаку, не адчуваючы страху, а толькі праведны гнеў. Ён са сваім кулямётам быў наперадзе. У гарачцы бою не заўважыў, што падбіў фашысцкі танк. Побач з аўтаматам у руках бег брат Віктар...
І раптам Раман пачуў, як хтосьці, прабягаючы міма, крыкнуў: «Ратуй брата!»
…Віктар ляжаў на спіне і намагаўся нешта сказаць. Раман асцярожна палажыў яго галаву сабе на калені і ў адчаі, нібы малітву, паўтараў: «Віця, Віця…».
Брат драпаў пальцамі зямлю… І раптам выразна прамовіў: «Мама… Братцы...». Гэта былі яго апошнія словы.
– Санітары! Ратуйце брата! – крычаў Раман.
Але Віктар ужо быў мёртвы. Слёзы змывалі з твару юнага Рамана франтавую гразь. У самым першым баі вайна забрала яго роднага брата…
– Наперад! – пачулася каманда.
Санітары выносілі цела Віктара з поля бою – а Раман, сціснуўшы зубы, схапіўшы свой кулямёт, рынуўся ўслед за таварышамі ў самае пекла. Адчай, душэўны боль, злосць, нянавісць зліліся ў адно. Раман страляў і бег, бег – і страляў, пераскокваючы забітых і параненых… У тым баі яны перамаглі: фашысты, кінуўшы тэхніку і зброю, адступілі.
Гэты дзень 16 красавіка Раман Сідаравіч памятаў па хвілінах да канца свайго жыцця. І не таму, што яго воінскія заслугі былі высока ацэнены: за спалены танк, а таксама за праяўленую мужнасць і адвагу ў баі яго ўзнагародзілі польскім ордэнам Virtuti Militari («Ваенная доблесць»), якім адзначалі за выбітныя ваенныя заслугі. У той дзень, страціўшы старэйшага брата, ён стаў дарослым…
Узмужнелы, абстраляны воін Раман Рабовіч, які паказаў сябе храбрым і вынослівым салдатам, у адным з баёў на Одэры быў паранены ў нагу і руку і кантужаны асколкамі авіябомбы, ад адпраўкі ў шпіталь катэгарычна адмовіўся.
– Я павінен да Гітлера дабрацца! – сказаў салдат.
І дабраўся – Дзень Перамогі сустрэў у Берліне. Можа, Віктар, як анёл-ахоўнік, абараняў брата і прыкрываў у небяспечныя хвіліны?
Вярнуўшыся дадому, Раман Сідаравіч асеў у сваёй роднай вёсцы. Яго прызначылі брыгадзірам паляводчай брыгады ў калгасе імя Янкі Купалы (Спонды). Ажаніўся. Разам з жонкай Янінай Іванаўнай нарадзілі пяцёра дзяцей. Першынцу не даў Бог веку, а чацвёра выгадавалі і выхавалі дастойнымі людзьмі, далі адукацыю і цешыліся іх поспехам: Рыгор стаў поварам, Галіна – настаўніцай, Рышард – супрацоўнікам унутраных спраў, Крысціна працуе ў гандлі.
Калі ў 70-80-я пачалося «вялікае перасяленне» Акартэляў і людзі адзін за другім сталі раз’язджацца ў буйныя населеныя пункты, бліжэй да цывілізацыі, Рабовічы таксама пакінулі сваю родную азёрна-лясную вёсачку і пераехалі ў Нарач.
У маёй памяці Раман Сідаравіч паўстае чалавекам спакойным, усмешлівым, адкрытым, сціплым. Ён ніколі не выхваляўся сваімі заслугамі, раненнямі, узнагародамі, пра яго не пісалі ў газетах. Толькі ў 1980 годзе ў «Сельскай газеце» з’явіўся артыкул «Мужают наши сыновья» пра гераічнае мінулае Рабовіча ў сувязі з заслугамі сына Рышарда, які служыў у органах унутраных спраў.
Шкада, што толькі цяпер, а не тады, калі ён жыў, я магу пакланіцца і сказаць Раману Сідаравічу Рабовічу дзякуй ад сябе і ад усіх сучаснікаў – за тое, што мы сваё жыццё пражылі, не ведаючы вайны.
Калі мы гаворым пра вайну, то звычайна не ўнікаем глыбока ў сэнс гэтага слова – для многіх яно стала штампам. Буду шчырай: у пэўнай ступені і для мяне – таксама. Але вось зараз, калі пісала гэты артыкул, неаднойчы мурашкі прабягалі па скуры ад асэнсавання таго, што адбылося тады. Толькі паставіўшы сябе на месца ветэранаў, пачынаеш не проста разумець, а адчуваць усёй сваёй існасцю: вайна – гэта жах, адчай, смерць, боль… Гэта тое, аб чым забываць нельга, паўтарэння чаго мы не павінны дапусціць.
