“Из военкомата пришла повестка – так приехали в Чернобыльскую зону” – Тамара и Валерий Кучуки о службе в медсанбате
08:12 / 26.04.2020
Маладая медсястра гродзенскай паліклінікі Тамара і працаўнік мальскага калгаса Валерый, які зусім нядаўна дэмабілізаваўся з арміі, у адзін год атрымалі павесткі. І служыць ім давялося ў адзін час у адным месцы – у медсанбаце пасёлка Рудакова Хойніцкага раёна Гомельскай вобласці. Гэта была зона адчужэння – тэрыторыя трыццацікіламетровай зоны ЧАЭС.
Валерый родам з Іўеўскага раёна. Адслужыўшы ў арміі, ён прыехаў працаваць у будаўнічай брыгадзе калгаса «Чырвоны Кастрычнік» – тут плацілі добра, грошай на Астравеччыне можна было падзарабіць.
З раёна такіх чацвёра было. У Астраўцы ім сказалі, што едуць на тры месяцы, а ў Слуцку маладыя людзі даведаліся, што на паўгода. «Хлопцы загудзелі спярша, – расказвае Валерый, – а потым супакоіліся – куды ўжо дзенешся».
Пра тое, што едзе ў небяспечнае месца і гэта можа мець нейкія наступствы, прызыўніку Кучуку не думалася. Трэба – значыць, трэба!
– Працаваў я сувязістам. Зарплату налічвалі нам па сярэдняму і яшчэ камандзіровачныя крыху больш за 100 рублёў у месяц плацілі, – расказвае мужчына.
Пад шпіталь было перапрафілявана мясцовае прафтэхвучылішча. Там жа размясціўся машынны парк: «хуткія дапамогі», так званыя санітаркі, аўтобусы, іншая тэхніка. Медсанбат быў не адзіным у акрузе – тут дыслацыраваліся часці рознага прызначэння, якія ахоўвалі, патрулявалі мясцовасць, працавалі на рэактары, вывозілі смецце, мылі хаты, здымалі верхні грунт заражанай зямлі…
– Казалі, што баяліся яшчэ аднаго ўзрыву. У нас там, можна сказаць, моладзь служыла – амаль усе да 40 гадоў, – працягвае астраўчанін. – Дзяўчат замужніх на службу не прызывалі, а вось мужчын і сямейных, і халасцякоў было. Салдат тэрміновай службы туды не адпраўлялі – толькі тых, хто ў запасе.
Да патрэбнага тэрміну Валерый не даслужыў 10 дзён – выйшаў указ да 30 гадоў у Чарнобыльскую зону не адпраўляць, а яму на той момант 21 быў.
– Нас засцераглі, што там нельга ляжаць на траве, гуляць у валейбол, доўга знаходзіцца на вуліцы… Але дзе ж ты вытрымаеш! Маладыя, адчайныя! – вяртаецца думкамі ў Рудакова мужчына. – Нядзелі дзве прайшло – і забыліся на ўсе перасцярогі. І купацца хадзілі, і на рыбалку ездзілі. Праўда, рыбу не елі. Нам дзядок мясцовы вуды даваў – яму ўлоў і насілі.
Кармілі ваеннаслужачых як на ўбой. На згушчонку ніхто глядзець не мог, сабакі мясцовыя нават яйкі вараныя навучыліся лупіць: шчоўк-шчоўк – толькі шкарлупіны адляталі.
– Доза апраменьвання, якую мы можам атрымаць, не павінна была перавышаць 25 рэнтген – хто «набіраў», адпраўлялі дахаты, –
тлумачыць Валерый. – Некаторыя хлопцы прасіліся, каб іх адправілі на рэактар смецце вывозіць: «схопяць» дозу – і дамоў. У мяне вадзіцельскіх правоў не было, ды і не рваўся я хутчэй адбыць. А потым дозу апраменьвання знізілі да 10 рэнтген.
– А як трава там хутка расла – нібы цягнуў яе з зямлі хто! – прыгадвае мужчына.
Пасля медвучылішча Тамара адпрацавала чатыры гады па размеркаванні ў вёсцы Баяры Гродзенскага раёна, а потым у Гродне ўладкавалася медсястрой у лор-кабінет. Там дзяўчына і атрымала павестку ў Рудакова.
Працаваць у зону адчужэння медсясцёр накіроўвалі тэрмінам на два месяцы – і толькі незамужніх. З Гродзенскай вобласці тады паехала 40 дзяўчат.
На размеркавальным пункце ў Слуцку медыкаў папярэдзілі, што яны яшчэ могуць перадумаць, але склад камандзіраваных не змяніўся.
Прыбыўшых засялілі ў інтэрнат, што быў ля шпіталя. У медсанбаце Тамара стала працаваць старшай медсястрой у тэрапеўтычным аддзяленні. Абслугоўвала гэта ўстанова ваенныя часці наваколля.
Там жа, у Рудакове, медработнікі прынялі прысягу.
– Два разы на дзень, раніцай і вечарам, у нас былі пастраенні, – узгадвае службу жанчына. – Думала, ніколі не запомню, як адрозніваць ваеннаслужачых па званні – але вывучыла. Трэба было і чэсць аддаваць, і па ўставе звяртацца – навучылася.
Самым складаным для дзяўчат было хадзіць па форме: лета, спёка, а яны ў дадатак да нязвыклага адзення яшчэ і ў кірзавых ботах. Праз нейкі час, бачна, пашкадаваўшы жаночыя ногі, ім дазволілі насіць свой абутак.
Здароўе ўсіх служачых трымалі на кантролі: кожны тыдзень бралі аналізы крыві.
Каб хоць неяк разнастаіць быт «адчужэнцаў», у часць прывозілі кіно, ладзілі ў клубе танцы, часам медсанбатаўцы выязджалі ў іншыя воінскія часці.
– Туды ехалі аўтобусам, а вярталіся поездам – 15 гадзін у дарозе. Цяпер дзіўным можа паказацца, а для нас, зялёных, гэта здавалася нейкай рамантыкай! – смяецца жанчына. – Для мяне гэтыя два месяцы праляцелі як адзін дзень.
– Цяпер я разумею, што магло па-рознаму стацца, – уздыхае Тамара.
А што далей?
Аддаўшы доўг Радзіме, Валерый і Тамара вярнуліся на былыя месцы працы. Іх сяброўства, якое пачалося падчас службы ў медсанбаце, перарасло ў каханне, і праз год яны пажаніліся. Тамара прыехала да мужа ў Астравец – ні на яе роднай Шчучыншчыне, ні на яго Іўеўшчыне маладыя жыць не захацелі.
– Спачатку здымалі пакой у прыватным доме – у Астраўцы тады вельмі складана было жыллё знайсці. Потым ад Валеравай работы – ён працаваў ужо ў Астравецкай міжкалгаснай будаўнічай арганізацыі – пакой у інтэрнаце, што на вуліцы Карла Маркса, нам выдзелілі як ліквідатарам; пазней блок на Школьнай атрымалі. З цягам часу кааператыўную кватэру пачалі будаваць – чаргі на дзяржаўную не дачакаліся, – узгадвае Тамара. – Вельмі цяжка было: на першы ўзнос – 400 долараў – грошы пазычыла сяброўка, для нас тады гэта было непад’ёмнай сумай. Каб аддаць доўг, выплачваць крэдыт, а яшчэ ж і рамонт трэба было зрабіць, муж паехаў на заробкі ў Расію.
Тамара ўладкавалася медсястрой у мясцовую бальніцу. Спярша была ў стаматалагічнай паліклініцы, потым – у кабінеце прафілактыкі, а затым перавялася ў тубкабінет, дзе працуе і сёння.
– Тут я тры гады адна працавала – не было ўрача, – дзеліцца жанчына. – Добра, што мая папярэдніца Яніна Іванаўна Баранава, якая ўжо была на пенсіі, дапамагала – і парадай, і справай. Я да яе хаты сцёжку вытаптала.
Пра службу ў зоне адчужэння Валерыю і Тамары штогод нагадвалі абавязковыя медкамісіі, якія павінны былі праходзіць і іх дзеці; нейкі час пра гэта «гаварылі» адсутнасць падатку ў разліковым лістку ды два тыдні дадатковага аплачваемага водпуску.
– Раз на год у санаторый можна было ездзіць бясплатна – я два разы была, а мой Валера – ніводнага, – расказвае жанчына. – А яшчэ – без чаргі садовы ўчастак узяць. Кажуць, даплата нам да пенсіі будзе як ліквідарам.
– Але не гэта важна. Самае галоўнае, што ў нас, дзякаваць богу, у жыцці ўсё добра склалася, – падводзіць вынік Тамара. – У нас двое дзяцей, яны ўжо стварылі свае сем’і.
Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке t.me/GrodnoMediaGroup
