Лістападаўскія зацемкі

10:04 / 02.11.2018

***
Глыбокай восенню, калі ад цёплых кастрычніцкіх дзён застаюцца толькі ўспаміны ды забыты між кніжных старонак жоўты кляновы лісток – напамін аб хуткацечнасці часу, многія з нас ідуць у храм, потым на могілкі – на сустрэчу з «дзядамі»…
Лістападаўская слата наскрозь пранізвае не толькі існасць, але і цела – лезе пад шалік, забіраецца пад каўнер, а вецер, бы ашалелы, гне долу голыя дрэвы. Але на могілках, дзе з партрэтаў на помніках на цябе глядзяць да болю знаёмыя вочы, гэтага не адчуваеш.
Нягледзячы на вецер, тут ціха. Нягледзячы на слату, тут спакойна. Цэлы горад, дзе знайшлі апошні прытулак дзясяткі людзей, асвятляецца трапяткімі агеньчыкамі.
Вечны адпачынак дай ім, Пане…

***
Нічым не прыкметная простая магілка з не менш простым подпісам па-польску «Alena Jurkoyt. Zmarla v roky 83 lat».
Здавалася б, толькі прозвішча і дата, але за імі стаіць цэлы жыццёвы сусвет – лёс маёй прабабулі Алены, у гонар якой мяне і назвалі.
Ва ўзросце крыху больш за трыццаць гадоў яна засталася адна з шасцю сынамі, цяжарная сёмым. Ад запалення памёр малады муж. З вясны да восені яна прападала ў полі – сем ратоў трэба было карміць, а хлопцы з сямігадовага ўзросту на роўных з маці жалі жыта. Яна сама нарыхтоўвала дровы, касіла, арала… Рабіла не толькі ўсю жаночую, але і мужчынскую работу. Не зламалася, выстаяла – і выгадавала ўсіх дзяцей. Замуж так і не выйшла...
Калі здаецца, што няма выйсця і хочацца апусціць рукі, я ўспамінаю сваю прабабулю Алену. І тады разумею, што мае праблемы ў параўнанні з тым, што ёй давялося перажыць, – пустыя...

***
За тыдзень, а то і два да Задушнага дня – у каго як атрымліваецца – людзі спяшаюцца на могілкі, каб навесці там парадак: прыбраць апалае лісце, падсыпаць жоўтага пясочку, паставіць кветкі…
У будні дзень на могілках было мала людзей. Дзве жанчыны, па ўсім бачна пенсіянеркі, гучна гаманілі – іх размову немагчыма было не пачуць.
– Дзякаваць богу, спарадкавалася, хоць і спіна некалькі тыдняў баліць, і запіскі ўжо ксяндзу падала, – сказала тая, што ў барвовай хустцы.
– І я ў сваіх парадак навяла, і кветкі ўжо паставіла – самыя даражэйшыя брала, што ў краме былі, – ганарліва адказала апранутая ў сіняе паліто жанчына.
– Бачыла ў Адасевых якія кветкі стаяць? Жалю вартыя – ды і толькі! Неблагія ж людзі былі: дзяцей выгадавалі-вывучылі, усіх ажанілі – а тыя грошай пашкадавалі і на помнік, і нават на кветкі.
…Слухаць гэтых жанчын больш не было сіл. Кожны чалавек мае права на сваё меркаванне, але мне ніяк не зразумець, як можна праз дыхтоўнасць помніка ці кошт букета вызначаць глыбіню любові…