Пра што Казімір Сваяк пісаў біскупу

14:06 / 19.02.2021

На жаль, не так шмат у астравецкай гісторыі людзей, якія праславілі родны край працай і творамі. І тым больш шкада, што не ўсіх з іх мы ведаем. А нават калі ведаем – не заўсёды аддаём належную пашану іх жыццю і творчасці.

У шэрагу найбольш вядомых нашых слынных землякоў – Канстанцін Стэповіч (Казімір Сваяк), 131-я гадавіна з дня нараджэння якога адзначаецца 19 лютага. Святар і пакутнік, паэт і грамадзянін, шчыры патрыёт роднага краю – яго імя, жыццяпіс, духоўная і літаратурная спадчына і сёння не пакідаюць раўнадушнымі тых, хто знаходзіць час і жаданне прачытаць яго пранікнёныя вершы, выпакутаваныя старонкі дзённіка, успаміны тых, хто яго ведаў.

Многім цяжка зразумець, як мог каталіцкі святар у касцёле на тэрыторыі Польшчы, у склад якой уваходзіла напачатку мінулага стагоддзя тэрыторыя заходняй Беларусі, весці набажэнства па-беларуску?

У нейкай ступені гэта тлумачыць карэспандэнцыя краязнаўцы, нашага пастаяннага аўтара Іаланты Валуевіч.

Відарыс па запыце "Казимир Свояк"

Казімір Сваяк

Адпраўляць святую імшу на роднай, зразумелай парафіянам мове было запаветнай марай святара Канстанціна Стэповіча. Пра гэта ён пісаў у сваім вершы:

Пашлі мне, Божа, пару такую,
Калі пачнем мы імшу святую
За край наш родны адпраўляць;
Бо вельмі цяжка, што мова наша –
Розуму й сэрца нашага паша
Не ўмее Бога выслаўляць.

Увядзенне ў касцёле набажэнства на беларускай мове стала адным з накірункаў яго шматграннай грамадскай дзейнасці. І многае святару-асветніку ўдалося зрабіць. Першае ў гісторыі парафіі казанне на беларускай мове прагучала ў Клюшчанскім касцёле 21 лістапада 1915 года. Перадавая грамадскасць гэтага краю разам з маладым святаром склала ліст да біскупа з просьбай дазволіць беларускамоўныя набажэнствы. Але ўстрывожаныя паны са свайго боку слалі да вышэйшага духавенства скаргу за скаргай, абвінавачваючы ксяндза Стэповіча ў беларусізацыі насельніцтва. У выніку святар стаў атрымліваць папярэджанні, а затым быў пераведзены на Беласточчыну ў Карыцін.

Сталае месца святарскай службы Канстанцін Стэповіч атрымаў у 1920 годзе, калі быў прызначаны пробашчам у парафію Найсвяцейшай Тройцы ў Засвір Свірскага дэканату. Вядома, што гэты перыяд быў самым плённым у яго дзейнасці. У гэты час да яго прыязджаў і выступаў з беларускімі казаннямі ксёндз Вінцэнт Гадлеўскі з Жодзішак, адзін з ідэолагаў беларускага нацыянальнага адраджэння, які, як і Стэповіч, самааддана змагаўся за тое, каб у касцёлах гучала беларуская мова. Засвірскі ксёндз сустракаўся з мастаком і пісьменнікам Язэпам Драздовічам.

За ім і тут пільна сачылі польскія ўлады, але гэта не спыніла плённай працы Канстанціна Стэповіча на ніве нацыянальнага адраджэння. І звесткі пра гэта, нягледзячы на тое, што мінула шмат часу, апантаныя «сваякоўцы» знаходзяць у розных крыніцах і кутках свету.

Нядаўна я атрымала паведамленне, якое датычыцца засвірскага перыяду дзейнасці Сваяка, ад Іллі Лапато. Мы знаёмы з таго часу, калі Ілля, тады яшчэ студэнт факультэта журналістыкі БДУ, пісаў конкурсную работу, прысвечаную Казіміру Сваяку, – яна, дарэчы, заняла тады 1 месца. У Засвіры ў той час жыла бабуля юнака, Ілля паспеў пагутарыць не толькі з ёй, але і яшчэ з многімі сведкамі душпастырскай і грамадскай дзейнасці Казіміра Сваяка – работа атрымалася жывой і цікавай.

З гадамі цікавасць да святара-паэта ў Іллі Лапато не знікла. Не так даўно ён даслаў мне невялікі архіўны матэрыял – зварот ксяндза Канстанціна Стэповіча да біскупа Матулевіча. Прыводжу ліст цалкам.

«Толькі што натыкнуўся на ліст кс. Канстанціна Стэповіча да біскупа Матулевіча (1925) з апісаннем таго, як ужывалася беларуская мова ў Засвірскай парафіі:

1) першае казанне перад сумай па-польску, другое казанне па-беларуску;

2) на два галоўныя фэсты парафіяльныя св. Язафата і св. Тройцы на нешпарах перад працэсіяй;

3) канферэнцыі перад велікоднай споведдзю ў посце па два разы ў тыдзень;

4) падрыхтоўка дзяцей да першай споведзі і св. камуніі.

Гэтую інфармацыю я знайшоў у часопісе Arche, у зборным аглядзе пра беларускую мову і духавенства пачатку 1930 гадоў. … На жаль, там апублікавана толькі гэтая частка і пасля пазначана, што біскуп адобрыў гэты парадак.

Парадаваўся разам з усімі засвірцамі. У 1925 годзе Засвір – частка крэсаў, а такі прывілей мела парафія – беларускамоўнага святара».

Парадуемся і мы за продкаў, што ўмелі бачыць і цаніць выбітных людзей, а таксама за іх нашчадкаў – такіх жа шчырых патрыётаў. І падзякуем Іллі Лапато за тое, што каштоўны архіўны дакумент стаў даступным шырокай грамадскасці, у тым ліку і землякам Казіміра Сваяка.

Подписывайтесь на телеграм-канал «Островецкая правда» по короткой ссылке https://t.me/ostrovetsby.

Телеграм-канал «Островецкая правда» – всё самое интересное из жизни Островца и Островецкого района.

Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке t.me/GrodnoMediaGroup.

Телеграм-канал «Гродно Медиа Group» – это ежедневные новости районов Гродненской области и города Гродно.